Elektrozawory w przemyśle - rodzaje i zastosowania

Dzięki temu można sterować przepływem zdalnie, precyzyjnie i automatycznie. To właśnie dlatego elektrozawory są fundamentem nowoczesnej automatyki – pozwalają łączyć świat mechaniki z elektroniką. 

Klasyfikacja i rodzaje elektrozaworów 

Ze względu na liczbę dróg przepływu

• Zawory 2-drogowe – najprostsze, mają wejście i wyjście. Stosowane do funkcji „otwórz–zamknij” (np. dopływ wody, powietrza, oleju). 

• Zawory 3-drogowe – umożliwiają przełączanie przepływu między dwoma kierunkami. Wykorzystywane w układach siłowników jednostronnego działania. 

• Zawory 5-drogowe – obsługują siłowniki dwustronnego działania, sterując kierunkiem ruchu tłoka. 

Ze względu na stan spoczynkowy

• Normalnie zamknięte (NC) – w stanie bez zasilania zawór jest zamknięty. To najczęściej stosowany typ, zapewniający bezpieczeństwo w razie awarii zasilania. 

• Normalnie otwarte (NO) – odwrotnie: przepływ odbywa się bez zasilania, a po jego podaniu zawór się zamyka. 

Ze względu na sposób sterowania

• Bezpośrednie działanie – elektromagnes otwiera zawór bezpośrednio, bez wspomagania ciśnieniem. Proste i niezawodne rozwiązanie przy niskich przepływach. 

• Pośrednie działanie (pilotowane) – otwarcie następuje dzięki różnicy ciśnień. Umożliwia pracę przy dużych przepływach i wyższych ciśnieniach. 

• Zawory proporcjonalne – regulują stopień otwarcia w sposób płynny, umożliwiając precyzyjną kontrolę przepływu (np. w procesach dozowania). 

Materiały konstrukcyjne

Dobór materiału to nie detal – to kluczowe kryterium trwałości:

• Mosiądz – uniwersalny, odporny na wodę i powietrze; stosowany w większości aplikacji przemysłowych. 

• Stal nierdzewna – dla środowisk agresywnych chemicznie i wysokich ciśnień. 

• Tworzywa sztuczne (PVC, PTFE) – w branży spożywczej i chemicznej, gdzie wymagane są właściwości antykorozyjne. 

Gdzie stosuje się elektrozawory? 

Elektrozawory są wszędzie tam, gdzie płyn lub gaz musi być sterowany automatycznie: 

• Automatyka pneumatyczna – sterowanie siłownikami i napędami, 

• Przemysł spożywczy – dozowanie płynów, pary, wody technologicznej, 

• Chemiczny i farmaceutyczny – kontrola agresywnych cieczy i gazów, 

• Energetyka i HVAC – systemy chłodzenia, sprężarki, instalacje ciśnieniowe, 

• Motoryzacja i automotive – sterowanie paliwem, powietrzem, smarowaniem. 

Jak dobrać elektrozawór do aplikacji przemysłowej? 

Dobór właściwego modelu to kwestia bezpieczeństwa i kosztów. Nieodpowiedni zawór to ryzyko awarii, nieszczelności lub nadmiernego zużycia energii. 

Kryteria:

1. Medium - ciecz, gaz, olej, para? Każde wymaga innego uszczelnienia.

2. Ciśnienie robocze - zawór musi wytrzymać ciśnienie zarówno przy pracy, jak i w stanie spoczynku.
3. Temperatura - zbyt wysoka może uszkodzić cewkę lub uszczelnienie.
4. Czas reakcji - czy zawór ma działać błyskawicznie (np. w systemach bezpieczeństwa)?
5. Warunki środowiskowe - kurz, wilgoć, pył, chemia – to wszystko wpływa na wybór klasy ochrony IP. 

Jak zapobiegać awariom elektrozaworów? 

Nawet najlepszy komponent wymaga właściwej eksploatacji. 

• Filtracja medium – zanieczyszczenia to najczęstsza przyczyna zablokowania zaworu. 

• Regularna kontrola cewki – przegrzanie lub przebicie izolacji może spowodować zwarcie. 

• Sprawdzenie napięcia zasilania – niewłaściwe napięcie obniża żywotność elektromagnesu. 

• Czyszczenie i smarowanie – dotyczy zwłaszcza zaworów pneumatycznych. 

Dobrą praktyką jest wymiana uszczelnień co 12–24 miesiące, szczególnie w środowiskach o dużym zapyleniu. 

Typowe błędy przy doborze i montażu 

❌ Zbyt mała średnica zaworu – ogranicza przepływ i powoduje wzrost ciśnienia w układzie.

❌ Nieprawidłowy kierunek montażu – przepływ odwrotny do oznaczenia na korpusie.

❌ Zasilanie zbyt blisko źródeł ciepła – skraca żywotność cewki.

❌ Brak filtra na wejściu – ryzyko uszkodzenia gniazda zaworu.

Rola dostawcy w procesie doboru i utrzymania

Dobry dostawca to nie tylko sprzedawca, ale partner techniczny. Pomaga: 

• dobrać zawór do konkretnego medium i ciśnienia, 

• zapewnić kompatybilność z istniejącym układem, 

• doradzić zamiennik, gdy dany model jest niedostępny. 

Automatyka T-Matic od 35 lat dostarcza elektrozawory i komponenty automatyki do przemysłu. Dzięki globalnemu sourcingowi jesteśmy w stanie sprowadzić elementy z całego świata – szybciej, niż standardowe kanały dystrybucji.